Uprawnienia niepełnosprawnych wyborców

Uprawnienia przysługujące osobom niepełnosprawnym zostały uregulowane w ustawie z 5 tycznia 2011 r. kodeks wyborczy (Dz.U. nr 21, poz. 112, z późn. zm.).

Kodeks wyborczy określa zasady odnoszące się do wyborów:

– do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;
– Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
– do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej;
– do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (to jest do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw);
– wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Wyborca niepełnosprawny – wyborca o ograniczonej sprawności fizycznej, psychicznej, umysłowej lub w zakresie zmysłów, która utrudnia mu wzięcie udziału w wyborach.

W związku z tym co do zasady nie jest konieczne legitymowanie się określonym dokumentem, jednakże niektóre inne uprawnienia wyborców związane z niepełnosprawnością są warunkowane legitymowaniem się formalnym potwierdzeniem tego stanu zdrowia – uznaniem za niepełnosprawnego o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.). Chodzi o prawo głosowania przez pełnomocnika oraz prawo do głosowania korespondencyjnego.

1.     Głosowanie korespondencyjne

Wyborca niepełnosprawny zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności może głosować korespondencyjnie.

Zamiar głosowania korespondencyjnego powinien być zgłoszony przez wyborcę niepełnosprawnego wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) do 21 dnia przed dniem wyborów. Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Powinno ono zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL wyborcy niepełnosprawnego, oświadczenie o wpisaniu wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie, a także wskazanie adresu stałego zamieszkania, na który ma być wysłany pakiet wyborczy.

Do zgłoszenia dołącza się kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności.

Ponadto warto wiedzieć, że w zgłoszeniu wyborca niepełnosprawny może zażądać przesłania mu wraz z pakietem wyborczym nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a.

Głosowanie korespondencyjne nie jest możliwe, jeśli wyborca niepełnosprawny udzielił pełnomocnictwa do głosowania.

Jeżeli głosowanie korespondencyjne ma dotyczyć wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej, albo wyborów wójta zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego dotyczy również ponownego głosowania. W przypadku, gdy w jednym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory, zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego jest wspólne dla wszystkich przeprowadzanych w danym dniu wyborów.

Wyborca niepełnosprawny, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, otrzymuje z urzędu gminy pakiet wyborczy, nie później niż 7 dni przed dniem wyborów.

Wyborca niepełnosprawny głosujący korespondencyjnie po wypełnieniu karty do głosowania wkłada ją do koperty na kartę do głosowania, którą zakleja, a następnie kopertę tę wkłada do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania i przesyła ją do właściwej obwodowej komisji wyborczej bądź może w godzinach głosowania osobiście doręczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej w obwodzie głosowania, w którym jest wpisany do spisu wyborców.

2.     Głosowanie przez pełnomocnika

Wyborca niepełnosprawny zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz wyborca, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 75 lat, może udzielić pełnomocnictwa do głosowania w jego imieniu w wyborach.

Pełnomocnikiem może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania (jeżeli przepisy szczególne dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia).

Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby, jednakże możliwe jest jego przyjęcie od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.

Pełnomocnikiem nie może być osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania, a także mężowie zaufania, jak również kandydaci w danych wyborach.

Pełnomocnictwa do głosowania udziela się przed wójtem lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta do sporządzania aktów pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo jest sporządzane na wniosek wyborcy zgłoszony do urzędu gminy (właściwej ze względu na miejsce głosowania) najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów. Wniosek powinien zawierać: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo, a także wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy.

Do wniosku załącza się:

kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania;
pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa.
kopię zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego osobie mającej być pełnomocnikiem – w przypadku gdy osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co udzielający pełnomocnictwa do głosowania i przepisy szczególne dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia.
Uwaga
Głosowanie przez pełnomocnika jest wyłączone w sytuacji, gdy niepełnosprawny wyborca zgłosi zamiar głosowania korespondencyjnego.

3.     Nakładki do głosowania

Wyborca niepełnosprawny może głosować przy użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a.

4.     Pomoc innej osoby

Wyborcy niepełnosprawnemu, na jego prośbę, może pomagać inna osoba, z wyłączeniem członków komisji wyborczych i mężów zaufania. Osoba pomagająca może przebywać wraz z wyborcą za kotarą i udzielić jej wyłącznie technicznej pomocy przy oddawaniu głosu.

5.     Prawo do informacji:

a) przed wyborami

Wyborca niepełnosprawny (bez względu na to, czy legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności) ma prawo do uzyskiwania informacji o:

właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania;
lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania wyborcy niepełnosprawnego, w tym o lokalach, o których mowa w art. 16 § 1 pkt 3;
warunkach dopisania wyborcy do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania dostosowanym do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;
terminie wyborów oraz godzinach głosowania;
komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów;
warunkach oraz formach głosowania.
Informacje te przekazuje wójt lub upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy w godzinach pracy urzędu, w tym telefonicznie, lub w drukowanych materiałach informacyjnych przesyłanych na wniosek wyborcy niepełnosprawnego, w tym w formie elektronicznej.

Informacje te są przekazywane wyborcy niepełnosprawnemu po podaniu przez wyborcę jego nazwiska, imienia (imion) oraz adresu stałego zamieszkania. Informacje te wójt (burmistrz, prezydent miasta) podaje również niezwłocznie do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

b) Obowiązki Państwowej Komisji Wyborczej

Państwowa Komisja Wyborcza zamieszcza na swojej stronie internetowej informacje o uprawnieniach przysługujących wyborcom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego, w formie uwzględniającej różne rodzaje niepełnosprawności.

Ponadto Państwowa Komisja Wyborcza sporządza w alfabecie Braille’a materiał informacyjny o uprawnieniach przysługujących wyborcom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego i przekazuje go zainteresowanym na żądanie.

c) Obowiązki komisji obwodowej

Na prośbę wyborcy niepełnosprawnego członek obwodowej komisji wyborczej jest obowiązany przekazać ustnie treść obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów.

Obwieszczenia wyborcze umieszczane w lokalu wyborczym jak i poza nim oraz wyniki głosowania w obwodach głosowania i okręgach wyborczych powinny być zamieszczane w miejscach łatwo dostępnych dla osób niepełnosprawnych o ograniczonej sprawności ruchowej.

Ponadto wyborca niepełnosprawny może skorzystać z uprawnienia przysługującego każdemu wyborcy, czyli głosowanie w wybranym obwodzie głosowania,